Heikruis
Heikruis - In het jaar 1024 werd er een kruis opgericht door Hado (Hadonis crucem). Men mag dus niet
veronderstellen dat deze naam iets te maken heeft met heide.
Met de plaatsing van dit kruis wou hij aan de Heer bescherming afsmeken over deze vooruitgeschoven
post van de versterkte villa Lettelingen.
Het maakte tot 1815 deel uit van Henegouwen met het gevolg dat het Frans er zolang de officiële
voertaal bleef.
Het eerste kasteel van "Ter Rijst" (wat er op wijst dat er veel rijsthout werd gevonden onder de
bomen van het bos) of beter genoemd "huis" werd in 1169, op bevel van de graaf van Henegouwen
verwoest.
Het kasteel werd voor 1234 weer opgebouwd. De familie Van der Noot heeft geruime tijd dit kasteel in
haar bezit gehad.
Walter Van der Noot, ridder, kamerheer van de hertog van Brabant, Filips de Goede, heeft het domein
Terrest verworven op 30 maart 1464.
In 1480 werd er een nieuw kasteel met vijver opgericht. Tijdens de Spaanse overheersing in de 16de
eeuw, is Jaspar Van der Noot in dienst getreden van Egmont.
Hij heeft een complot gesmeed om Alva in handen te krijgen en Egmont (die zich in de gevangenis van
Gent bevond) te bevrijden. Dit plan mislukte door verraad van een soldaat. Egmont werd onthoofd.
Jaspar Van der Noot is dan moeten vluchten en hij heeft zich ten dienste gesteld van de legers van
Oranje.
Hij was de eerste ritmeester (kolonel van de formaties ruiterij) der Geuzen; de familie Van der Noot
was Calvinist geworden.
Het goed komt dan in de handen van de familie Völler (Rooms-Katholiek).
In 1868-1869 heeft de burggraaf de Nieulant gemeend het oude kasteel te moeten "opsmukken" en de
oude versterking werd sterk verminkt (de torens werden oa afgebroken).
De dorpskom van Heikruis ligt op de waterscheidingskam van het Zuun- en het Laubecqbekken (twee
zijrivieren van de Zenne), meteen ook het hoogste punt (+91m) van Groot-Pepingen.
Van de oorspronkelijke dries (= driehoekig dorpsplein) bij het T-kruispunt van de Neerstraat en de
Heikruiseplaats is niets bewaard gebleven.
Thans is Heikruis een straatdorp met het ursulinenklooster (+ aanhorigheden zoals kloosterhoeve) en
de natuurstenen kerk aan de ene zijde van de straat en de pastorie, het cultureel centrum en enkele
woningen aan de overkant.
Het zuidelijke gedeelte van de gemeente heeft een uitgesproken agrarisch karakter met her en der
kwadraathoeven. Het bos ter Rijst en het bois de Strihou strekken zich uit aan beide zijden van de
taalgrens.
De heerlijkheid van Pepingen of van Hontoy Deze bestond ook uit een kasteel en gronden. Deze
heerlijkheid heeft aan de Waalse familie d'Herbais toebehoord van de 14de tot het begin van de 19de
eeuw.
Vele heerlijkheden waren vaak ook lenen, maar een heerlijkheid kon ook een eigen bezit zijn.
Ter Rijst
Ter Rijst, dat is een park, een neoclassicistisch kasteel en een bosreservaat in het prachtige
Pajottenland. Dit gebied van 100 hectare ademt geschiedenis en pakt uit met talrijke inheemse bomen,
prachtige zeldzame bloemen, een wervelend dierenbestand en fenomenale vergezichten. Je kan hier
wandelen in alle rust. In het voorjaar kan je hier volop genieten van de mooie bloemenpracht.
Al tijdens de middeleeuwen stond hier een kasteel, maar wat we nu zien is een nieuwe versie die in
1869 werd gebouwd. Ook het landschapspark met de vele vijvers dateert van die periode. Waarom Ter
Rijst een bezoekje waard is? Het is een paradijs voor vogelspotters. Matkopmees, glanskopmees,
ijsvogel, Vlaamse gaai, tjiftjaf, bosrietzanger… vliegen vrolijk rond. Ook reeën voelen zich hier in
hun nopjes. Kom langs tijdens het voorjaar en aanschouw de bloemenpracht. De boshyacinten,
bosanemonen en wilde narcissen zijn zeker een foto waard.
Het bos van Ter Rijst telt vele inheemse bomen zoals lijsterbes, zwarte els, wilg en kastanje. De
rijke struikenvariatie bevat onder meer sleedoorn, éénstijlige meidoorn, rode kornoelje,
kardinaalsmuts, gewone vlier, veldolm en haagbeuk.
In het park stelen zowel het kasteel als enkele solitaire bomen, waaronder de palmboom,
moerascipres, levensboom en plataan, de show. De boomgaard bevat oude fruitboomvariëteiten waarin
maretak welig tiert. In het park en reservaat borrelen verschillende bronnen op. Ze voeden de
Tenbroekbeek, een waterloop die na een slingerende reis door een van de mooiste valleitjes in de
Mark uitmondt.
De omgeving van Ter Rijst ademt geheime geschiedenis uit. Onder de funderingen van de weg
Asse-Edingen liggen resten van een oude Romeinse heirbaan. Een heuveltje nabij de grootste vijver
verbergt kelders en muurresten van een middeleeuwse burcht.
Leuke anekdote: In het bosreservaat ligt een ijskelder verborgen. In de winter lieten de
kasteelheren de kelder vullen met duizenden kilo's ijs en aangestampte sneeuw. Door de goede
isolatie bleef het ijs bruikbaar tot de volgende herfst. Het diende voor het koelen van melk en
boter, maar ook om roomijs te maken. Een grote luxe in een tijd toen er nog geen ijsfabrieken of
koelkasten bestonden. In de ijskelder huizen tegenwoordig vleermuizen.
Ook de oever van de bovenste vijver verbergt een oud monument. Een halve eeuw geleden vormde deze
vijver nog de tweede trap in een complex van vier vijvers. Het verzonken weiland aan de andere kant
van de haag was toen nog een echte vijver. In de huidige vijver van Ter Rijst heerst de snoek. Deze
roofzuchtige kanjer aast er op kikkers, andere vissen en uitzonderlijk zelfs op kuikens van
watervogels.